Stærra samhengi, stærra tækifæri

Það sem af er ári hafa veðurguðirnir verið að sýna mátt sinn um allt land.  Fólk hefur víða verið að lenda í vandræðum og á stöku stað í talsverðri hættu.  Vegir víða um land hafa verið lokaðar í fyrsta skipti í mörg ár og aðstæður sértaklega sunnanlands hafa ekki verið verri að vetri til mjög lengi.  Þetta tækifæri gripu sveitarstjórnarmenn við Djúp og samþykktu ályktanir sem má skilja á þá leið að göng milli Skutulsfjarðar og Álftafjarðar væru brýnasta samgönguframkvæmd Vestfirðinga.  Í því ljósi er býsna athyglisvert að rifja upp eftirfarandi, sem sveitarstjórnarmennirnir telja minni þörf á að nefna:

• Umrædda daga var leiðin milli Ísafjarðar og Þingeyrar einnig lokuð.
• Samkvæmt skýrslu Vegagerðarinnar var að meðaltali ófært milli Ísafjarðar og Súðavíkur 1 dag á ári 1994-1998, en á sama tímabili var ófært milli norður og suðursvæðis Vestfjarða 121 dag á ári.
• Ísafjarðarflugvöllur er talinn einn erfiðasti flugvöllur landsins og þangað falla að meðaltali niður um 100 flug á ári.

Þá er rétt að halda því til haga, að þeir einstaklingar sem lenntu líklega í hvað mestri hættu umrædda daga eru starfsmenn Orkubús Vestfjarða í Mjólkárvirkjun.  Tilhugsun um fótgangandi slasaða menn fjarri byggð í brjáluðu veðri og mannlausa virkjun á sama tíma er óhugnaleg.  Ég satt að segja hef talið að hlutverk sveitastjórnamanna væri annað og merkilegra en að taka þátt í og kynda undir múgsefjun. 

Hvenær er bylting bylting?

Samgönguráðherra fór mikinn í grein á netinu á dögunum.  Mátti helst á orðum hans skylja að öll vetrareinangrun á Vestfjörðum heyrði sögunni til með Bolungarvíkurgöngum, eins og þau eiga víst að heita.  Ekki ætla ég að deila um það að í umferðaöryggislegu tilliti eru göngin mjög mikilvæg fyrir Bolvíkinga, en þá held ég líka að það sé upp talið.  Orðið eins bylting er gjarnan notað á; gagnger breyting á félagslegum, efnahagslegum og menningarlegum þáttum.  Þetta eru allt þættir sem ekki verður breiting á.  Atvinnusvæðið, menningarsvæðið og  þjónustusvæðið verður áfram jafn stórt og vegalengdir breytast sama og ekkert.  Fyrir aðra Vestfirðinga en Bolvíkinga skipta þessi göng næsta litlu.Hinsvegar er rétt að minna samgönguráðherra á það loforð sem gefið var þegar ákveðið var að veita fé til gangnagerðar til Bolungarvíkur, sú ákvörðun átti ekki að hafa nein áhrif á framkvæmdir við Dýrafjarðargöng.  Annað hefur nú rækilega komið á daginn. 

Raunveruleg bylting

Með tengingu norður og suðursvæðis Vestfjarða með þeim tvennum göngum sem ég nefndi í grein minni á dögunum, væri um alvöru byltingu að ræða í samgöngumálum.  Atvinnusvæði, menningarsvæði og  þjónustusvæði stækka gríðarlega og vegalengdir milli þéttbýlisstaða verða lámarkaðar og þar að auki um láglendisleið.  Vaxtarmöguleikar ferðaþjónustu verða mun betri og það opnast tækifæri til að kanna möguleika á að koma flugmálum í fjórðunginum í nútímalegt horf með alvöru flugvelli sem gæti þjónað öllum Vestfjörðum jafnt í innanlandsflugi sem í millilandaflugi.Jafnframt gæfi tenging þessa leiðina möguleika á að skilgreina til framtíðar hugsanleg svæði fyrir stóriðju eða aðra mannfreka starfsemi.  Möguleiki á skýrri stefnumörkun sem réðust af hagsmunum allra íbúa Vestfjarða. 

 Dýrafjarðar- Langanesgöng forsenda Háskóla á Vestfjörðum?

Maður spyr sig.  Þessu slæ ég reyndar fram til að sýna fram á það, hvað umræðan í sambandi við Olíuhreinsistöð hefur oft verið langt frá viðfangsefninu.  Því það hefur oftari mátt skilja það á fréttaflutningi og umræðunni, að komi ekki til þess að olíuhreinsistöð rísi á Vestfjörðum sé engin þörf á tengingu norður og suðursvæða Vestfjarða.  Fátt er fjær sannleikanum.  Þess vegna er allt eins hægt að fullyrða það að rúmlega 5000 íbúar geti ekki staðið undir alvöru háskóla og stækkun þjónustusvæðis sé því lykilatriði fyrir framtíð háskólasamfélags á Vestfjörðum.

 Tenging svæðanna

Sem slík er sjálf tengingin milli þéttbýlsistaða norður og suðursvæðis Vestfjarða mjög svipuð framkvæmd og Héðinsfjarðargöng.  Göngin milli Arnarfjarðar og Dýrafjarðar verða 5,1 km og göng úr Hokinsdal á Langanesi yfir á Haganes við Bíldudalsvog yrðu réttir 6 km.  Þessu til viðbótar koma nálægt 29 km af vegum.  Frá gangnamunna á Rauðstöðum innst í Arnarfirði, út Langanes og að gangnamunna í Hokinasdal yrðu ca 23 km og í Dýrafirði frá gangnamunna út að Dýrafjarðarbrú eru rétt um 6 km.  Frétt af framkvæmdinni á vef Vegagerðarinnar gæti því verið svohljóðandi:·        Upphæð verksamnings er um 6,0 milljarðar króna en heildarkostnaður verksins er áætlaður rúmir 7,3 milljarðar.·        Framkvæmdin er liður í að bæta samgöngur, auka umferðaröryggi og tengja Vesturbyggð og Tálknafjörð við Ísafjarðarsvæðið og styrkja þannig byggð á svæðinu.·        Framkvæmdin mun stytta leiðina milli Patreksfjarðar og Ísafjarðar úr 172 km í um 110 km miðað við leið um Hrafnseyrar- og Dynjandisheiði og úr 627 km í 110 km miðað við leið um Laxdalsheiði.

Tenging suður

Eins og ég bennti á í síðustu grein, þá væri hægt að ná fram yfir 50 km styttingu á leiðinni Dynjandi-Kollafjörður, með því að gera yfirbyggðann 40 km langan veg uppi á hálendinu.  Annar möguleiki sem gæfi svipaða styttingu er sá að leggja þennan veg úr Dynjandisvogi og niður á eyðið sem er á milli Skálmarfjarðar og Kerlingarfjarðar, á svipuðum slóðum og leiðin um Þingmannaheiðina kemur niður, 28 km langur spotti, og gera jafnframt göng undir Klettsháls.  Fyrir íbúa á suðursvæðinu myndi þessi framkvæmd nýtast betur án þess að það hefði nein neikvæð áhrif á íbúa norðursvæðisins.  Þar að auki væri kostnaður við hvora leið mjög svipaður.Séu þeir þrír kostir bornir saman, að gera veg yfir Dynjandisheiði, göng undir Dynjandisheiði og þessi hugmynd yfirbyggð Dynjandis-Þingmannaheiði fáum við býsna sérstaka niðurstöðu.  Nýr vegur yfir Dynjandisheiði yrði að líkindum álíka langur og Dynjandis-Þingmannaheiði, en síðarnefndi kosturinn styttir leiðina suður um ca 45km.  Jarðgöng undir Dynjandisheiði yrðu væntanlega álíka dýr og yfirbyggði vegurinn en jarðgangnaleiðin suður yrði ca 30 km lengri.

   

Stríð eða friður

Í umræðum um vegaframkvæmdir er auðvelt að villast á leiðinni að sameiginlegum ávinningi, sé það markmiðið.  Þannig virkar td. umræða um göng undir Kollafjarðarheiði sem blaut tuska í andlit allra íbúa vesturssvæðisins og vel flestra íbúa norðursvæðisins.  Að tala um að sú leið sé tenging milli svæða er bara útúrsnúningur, því að lenging á sumarleið um 84% er ekki til umræðu.  Því má jafna við að vetrarleiðin milli Ísafjarðar og Reykjavíkur væri um 800km.  Þess vegna er það alveg kristaltært að tenging svæðanna verður aðeins ásættanleg sé farin eins stutt og örugg leið og hugsast getur.  Þess vegna verður aldrei hjá því komist að gera göng milli Arnarfjarðar og Dýrafjarðar, hvaða leið svo sem menn vilja svo fara.  Göng undir Kollafjarðarheiði verða aldrei styttri en 9 km og verða því svipað dýr og göng undir Dynjandisheið eða þá yfirbyggður vegur um Dynjandis-Þingmannaheiði.  Hinsvegar verður leiðin Ísafjörður-Reykjavík 12 km lengri um Kollafjarðargöng heldur en um Arnkötludal, miðað við veginn eins og hann er í dag og 66 til 96 km lengri en Vesturleið getur orðið.Sé horft til þess að hlífa eftir fremsta megni ósnortinni náttúru Vestfjarða, er leiðin sem ég bendi á jafnframt mun betri en margar aðrar sem til greina kunna að koma.  Gangnamunni í Vatnsdal með óhjákvæmilegri vegagerð, mun verða harðlega mótmælt, samanber deiluna um Teigskóg.  Vegagerð í Geirþjórsfirði mun væntanlega fá sömu viðtökur og frekari þveranir fjarða í Breiðafirði verða ábyggilega ekki vinsælar (lög nr. 54/1995, um vernd Breiðafjarðar).  Verður því ekki betur séð, en að þær framkvæmdir sem hér er mælt með, séu ekki einungis þær skynsömustu til að stytta vegalengdir, heldur einnig þær sem skila mestu miðað við framkvæmdakostnað og að auki í mestri sátt við náttúru.  Ég skora á menn að reyna að finna betri kost. 

Látinn laus að lokinni skýrslutöku...

Já það er alltaf sama sagan með sjálfstæðismennina.  Þeir eru náttúrulega alltaf góðu kallarnir og það hlítur að vera þeim næjanleg refsing að þurfa að viðurkenna það að hafa gert einhvað rangt.

Þetta er auðvitað ótrúlega makalaust, að halda því fram að það sé jafngildi þess að axla ábyrgð og að viðurkenna ábyrgð.  Svona sambærilegt við það að sæmilegur dýralæknir fari að munnhöggvast og rökræða við einhvern virtasta lagaprófessor landsins, um stjórnskipulag og þrískiptingu valds.

Vilhjálmur: Hef axlað ábyrgð

Samgöngur í samhengi

Fyrir réttu ári síðan varpaði ég fram þeirri spurningu; hvers virði 1300 manns væru, sem viðbót við mannlíf á norðanverðum Vestfjörðum.  Skemmst er frá því að segja að enginn hefur lagt í að reyna að svara því með beinum hætti.  Það sem hefur kannski komist næst því að svara þeirri spurningu, eru atriði sem umræðan um mögulega olíuhreinsunarstöð hefur dregið fram.  Og þó svo að það sé frekar óheppilegt að öll umræða um atvinnumál á Vestfjörðum snúist um mögulega olíuhreinsunarstöð, þá hefur umræðan beint kastljósinu á nokkur atriði sem vert er að staldra við, svosem núverandi stöðu atvinnu- og samgöngumála. 

Ástandsskoðun atvinnulífins

Þegar gluggað er í skýrslu Vestfjarðarnefndarinnar, kemur berlega í ljós að þróununin hefur verið sú undanfarin ár, að störfum hefur fækkað í öllum geirum á Vestfjörðum nema í mennta og rannsóknargeiranum.  Í ferðaþjónustugeiranum varð á árunum sem skýrslan tekur á (1999-2005), fækkun starfa um11%.  Það gerist á sama tíma og að fjöldi erlendra ferðamanna á Íslandi fer stigvaxandi.  Í sjávarútvegs- og matvælageiranum varð á sömu árum fækkun starfa um 22%.Ef menn reyna svo að meta ástæður þessarar þróunar, er svarið augljóst í ferðaþjónustunni; afleitar samgöngur.  Og í sjávarútveginum má benda á þrjár ólíkar ástæður; tækniþróun, flutningskostnað og dauðakoss kvótakerfisins, sem er svo aftur efni í margar greinar. 

Ástandsskoðun samgangna

Það má kanski segja; ástand tenginga Vestfjarða, til að taka alla þætti inn í málið.   Segja má að skipta megi tengingunni í fimm meginn þætti.  Tenging raforkukerfisins, tenging háhraðanets, tenging í lofti, tenging á sjó og tenging um vegi.  Skemmst er frá því að segja að ekkert af þessum þáttum geta talist vera viðunandi, á nútíma mælikvarða og samanborið við aðra landshluta, árum og áratugum á eftir.

• Tíðni orkuleysis á Vestfjörðum er langt yfir landsmeðaltali og er algengasta skýringin á því að Vesturlína slær út.  Það að ekki skuli vera gerðar neinar áætlanir um aðra tengingu eða þá að virkja meira á Vestfjörðum, er ávísun á áframhaldandi ástand.  Það að orkukerfið hér skuli vera með minnsta öryggið á landinu hrekur fyrirtæki frá því að setja hér upp starfstöðvar.
• Það að einungis sé einn ljósleiðari frá Vestfjörðum og það að tengiöryggi hans sé ekki fullnæjandi, bætir heldur ekki úr skák.  Að varatengingar séu með gamaldags örbylgjusambandi setur Vestfirði alveg út í horn m.a. í umræðunni um netþjónabú.
• Ástand flugmála í fjórðunginum er heldur ekki beisið.  Á Vestfjörðum er ekki löglegur millilandaflugvöllur.  Það að flug skuli falla hér jafn oft niður og raun ber vitni, er að skaða ferðaþjónustuna gífurlega.  Það að flug til Vestfjarða skuli ekki vera mögulegt nema í björtu, er gríðarlega hamlandi.  Og það að flugvellir á Vestfjörðum séu ekki gerðir fyrir stærri vélar en Fokker, er bókstaflega lamandi fyrir frekari framþróun og sveigjanleika.
• Staða sjóflutninga er tvíþætt.  Aðstæður á Vestfjörðum eru all góðar til að taka á móti skipaumferð og flutningum þá leiðina.  Hinsvegar er ekkert skipafélag sem vill sinna því hlutverki, og það verður hreinlega að teljast stórundarlegt að stjórnvöld skuli á sínum tíma ekkert hafa aðhafst til að halds strandsiglingum gangandi, sérstaklega í ljósi þess að vegirnir okkar eru nú ekki beint gerðir fyrir þá miklu þungaumferð sem við tók af strandsiglingunum.
• Samgöngur á landi á Vestfjörðum eru í einu orði; úreltar.  Á köflum má þó finna ágæta vegi, svo sem á milli þéttbýlisstaða á norðanverum fjörðunum og svo aftur á sunnanverðum fjörðunum.  Tenging milli svæðanna hefur frekar hrakað síðustu fjörutíu árin eða svo.  Tenging suðursvæðisins við landið á langt í land, en það hyllir undir það tenging norðursvæðisins við landið verði á bundnu slitlagi........er örugglega árið 2008.....?

 

Umræðan undanfarið

Nú hefur það verið viðurkennt á landsvísu undanfarin 30 ár, að eitt af stæstu hagsmunamálum vestfirðinga í byggðarmálum, er tenging norður og suðursvæðanna.  Og má segja að það sé einsdæmi í Íslandssögunni að þessi tenging sé búin að vera forgangsmál allan þann tíma, en á sama tíma hefur nákvæmlega ekkert gerst.Undanfarið, í sambandi við umræðuna um olíuhreinsunarstöð , hefur þó vaknað meiri áhugi hjá mönnum að ræða það hvernig þeirri tengingu er best háttað.  Menn hafa bent á nokkrar leiðir, en mér finns samt að umræðan sé komin á villigötur þegar hugsanleg stóriðja á að fara að stýra því hvaða tengimöguleikar eru bestir.  Ég hefði frekar talið að það ætti að vera á hinn veginn, að staðsetning hugsanlegrar stóriðju færi eftir því hvaða leið er best og hagkvæmast að leggja veginn.  Þess vegna, finnst mér hugmyndir eins og að gera göng úr Kirkjubólsdal í Dýrafirði og yfir á Bíldudal, vera komnar út úr korti og þar að auki ekki í neinu samræmi við neitt annað.  Það getur aldrei talist æskilegt að hnýta jafn stórtækar vegaframkvæmdir við eitt hugsanlegt stóriðjuverkefni? 

Samhengi

Til að fá sem mest út úr þeim framkvæmdum sem nauðsynlegar eru, þarf að huga vel að samhenginu.  Stytting leiða og ferðaöryggi eru grunnþættir.Bent hefur verið á að til að tengja norður og suðursvæðin saman þarf tvenn jarðgöng, nema þá annaðhvort að gera fyrrnefnd göng beint á milli Bíldudals og Þingeyrar eða að leggja veg yfir Dynjandisheiði.  Einnig hefur m.a. undirritaður bent á að mesta stytting á vegtengingu við landið, fyrir norðursvæðið, sé um svokallaða hálendisleið.Sé þessum tveimur hugmyndum blandað mátulega saman sést að með fyrirhuguðum göngum milli Arnarfjarðar og Dýrafjarðar, vegi út Langanes og göngum þaðan til Bíldudals annarsvegar og hinsvegar yfirbyggðum hálendisvegi austur á Klettsháls má ná fram gríðarlegum styttingum á báðum leiðum.  

• Þingeyri-Bíldudalur er í dag (715 km á vetrum) 96 km en yrði 55km
• Ísafjörður-Patreksfjörður er í dag (627 km á vetrum) 172 km en yrði 110 km
• Þingeyri-Reykjavík er í dag (575 km á vetrum) 407 km en yrði 352 km    
• Ísafjörður-Reykjavík verður um Arnkötludal 455 km en yrði 373 km
• Bíldudalur-Reykjavík er í dag 384 km en yrði 348 km.

 

Gera verður ráð fyrir að þegar þveranir fjarða í Reykhólahreppi komast til framkvæmda, verður þá styttingin suður þá leiðina 25 km í viðbót eða eins og myndin sýnir.  

Meira síðar.

Undur Vestfjarða

Þessi grein er ekki nýskrifuð, en virðist enn vera í fullu gildi 

Það er á engann hallað, að segja það að Vestfirðir séu alger undraheimur.  Náttúra svæðisins ein og sér næjir til að fylla upp í þá túlkun.  Saga svæðisins er einnig einstök að mörgu leiti, og mannlífið er það einnig.  En það sem gerir Vestfirði þó hvað sérstæðasta á íslenskann mælikvarða í dag, eru samgöngurnar.  Í heildina má alveg segja að þær hafa batnað á síðustu árum, en í samanburði við hvað samgöngur á öðrum svæðum landsins hafa batnað mikið meira, má einnig fullyrða að samgöngur á Vestfjörðum fari versnandi.  Öfgafyllsta dæmið um staðnaðar samgöngur á Vestfjörðum er tenging norður- og suðursvæðanna.  Það má segja að það sé hluti af Samgöngumynjasafni Íslands.  Á leiðinni úr Dýrafirði í Vatnsfjörð, er farið um tvær heiðar, Hrafnseyrarheiði og Dynjandisheiði, og einnig ekið inn Arnarfjörðinn að norðanverðu.  Segja má að síðustu úrbætur á þessari leið hafi verið árið 1959.  Það er árið sem leiðin opnast.  Síðan þá hefur lítið annað verið gert, en að á stöku stað verið mokuð vatnsrás fyrir ofann veginn og svo hefur vegurinn verið lítillega heflað öðru hvoru.  Það þarf varla að taka það fram að umrædd leið er malarvegur af gamla skólanum.  Niðurgrafinn að verulegu leiti og sumstaðar lagður með handverkfærum, á tímum síðari heimstyrjaldarinnar.  En það er ekki nóg að vegurinn er íllur yfirferðar (fyrir óvana a.m.k.) að sumarlagi, því  að það batnar hreint ekki yfir veturinn.  Samkvæmt skýrslu Vegagerðarinnar frá árinu 2000, er Hrafnseyrarheiðin að meðaltali ófær vegna snjóa 120 daga á ári.  Það eru ca. 4 mánuðir á einu ári.  Einn þriðji úr ári.  Hvaða tenging er þá frá Ísafirði til Patreksfjarðar yfir vetrartímann?  Ég segi hiklaust að það sé ekki nein vegtenging á þeim tíma, en hinsvegar er hægt að fara inn Djúp, suður Strandir, yfir Laxárdalsheiði, vestur dali og Reykhólahrepp, út Barðaströnd og þá ertu kominn á Patreksfjörð.  Eftir 639 km.  Ef farið er um Hrafnseyrar- og Dynjandisheiðar er leiðin 173 km.  Þetta er því lenging um 466 km.

  En þetta eru bara tölur, sem fólk á ekkert gott með að átta sig á.  Þess vegna er gott að setja þær í samhengi við einhvað sem fólk þekkir.  Tökum dæmi með sambærilega lengingu á þekktri leið.  Leiðin Selfoss-Reykjavík um Hellisheiði er 57 km.  Ofangreind lenging samsvarar því að fólk þurfi að keyra frá Selfossi norður Kjalveg, um Blönduós, Holtavörðuheiði, Borgarnes, undir Hvalfjörð og gegnum Mosfellsbæ, samtals 509 km.  Og í þrjá mánuði á ári.

  Ég geri mér vel grein fyrir því að forsenda fyrir þróun samfélagsins og eflingu byggða um allt land, eru umbætur í samgöngumálum.  Og ég veit vel að víða er þörf á miklum úrbótum á því sviði.  En það er sérkennilegt að sjá fram á að umrædd leið, með sínum 50 ára gamla vegarslóða skuli enn og aftur vera settur aftast í röðina, og horfa upp á það að gerð verði fleiri jarðgöng (væntanlega fjögur) sem leysa eiga af hólmi vegi sem komnir eru með malbik, áður en byrjað verður að laga þennan veg.  Og það er ekki síður sérkennilegt að sjá hvernig vegakerfi höfuðborgarinnar er að springa af bílum sem aðeins er ökumaðurinn í.  Slíkt kallar auðvitað á stokka, slaufur, mislæg gatnamót og hvað þetta nú allt heitir.  Hluta af samgönguvandræðum landsmanna má laga með bættum almenningssamgöngum, en það á ekki við um allann vandann.  Og það á ekki við um tengingu norður- og suðursvæða Vestfjarða.  Hafi þjóðin og ráðamenn áhuga á að halda byggð á Vestfjörðum, þarf að gera stórátak í samgöngumálum á svæðinu, ef áhuginn er ekki til staðar, eiga menn að segja það.  Núverandi ástand kallar aðeins á flótta.

Orðum fylgir ábyrgð.

Því fer fjarri að ég sé búinn að ganga með þann draum lengi í maganum, að setja upp mína eigin bloggsíðu.  Satt að segja hafði mér aldrei dottið það í hug fyrr en mjög nýlega.  Hins vegar hefur mér þótt gaman að lesa annara blogg og sjá þannig hverslags hugmyndir og skoðanir fólk hefur.  Þegar þannig hefur borið undir, hef ég gjarnan skipst á skoðunum við viðkomandi bloggara og bent á aðra fleti á mönnum og málefnum, en viðkomandi hafa haft.  Ég hef talið að það væri í raun hlutur af frjálsum tjáskiptum og einmitt hluti af "blogg-menningunni", að skoðanaskipti væru á jafnréttisgrundvelli, á grundvelli málefna og þeir sem settu fram gagnríni á aðra tækju jafnframt við sambærilegri gagnrýni á eigin skoðanir og viðhorf.

Það að ég skuli vera farinn að blogga, er ákveðin (en óbein) áskorun frá ónafngreindum aðila, sem gat ekki tekið við gagnríni á skrif sín, en kaus þess í stað að læsa síðunni sinni.  Ég geri meiri kröfur til mín en svo, og þigg málefnalegar athugasemdir.